હવે કોઈની પર્સનાલિટી જ રહી નથી કે પછી શું બધા માનસિક રીતે બીમાર થઈ ગયા છે કે પૈસા બનાવવાનું ષડયંત્ર છે ?
માણસ: પર્સનાલિટી કે ફક્ત રોગનિદાન?
સાત વર્ષ પહેલા હું ભારતની શ્રેષ્ઠ માનસિક બીમારીઓની હોસ્પિટલ નિમહંસ, બેંગ્લોર ગયો હતો.
એક દિવસ હું બસમાં બેઠો, પત્ની અને પુત્ર સાથે મુસાફરી કરી રહ્યો હતો. અચાનક મારી આસપાસ ચાર-પાંચ લોકો ઊભા થઈ ગયા. તેઓ એટલા ચાલાકીભર્યા હતા કે ભીડમાં મને ઘેરીને મારો મોબાઇલ અને પાકીટ છીનવી ગયા.
બસ ઉભી રહી, મેં ચીસો પાડી મદદ માટે, પોલીસ ચોકીમાં દોડ્યો—પણ ત્યાં નિરાશા મળી. એક ચોકી બીજા પર જવાબદારી ઠાલવતી રહી. ફરિયાદ ત્યારે જ નોંધાઈ જ્યારે રાજકીય ઓળખનો ફોન ગયો. ગુનેગાર ક્યારેય પકડાયા નહીં. વર્ષો સુધી પોલીસના ફોન આવતાં રહ્યાં કે “ફરિયાદ પાછી ખેંચી લો.” અંતે મેં એ પણ કરી નાખ્યું.
પરંતુ આ ઘટનાનો સચ્ચો પ્રભાવ પછી દેખાયો—
જ્યારે પણ હું ભીડમાં જાઉં, મારો હાથ આપોઆપ પાકીટ પર જતો, મોબાઇલને ચીપકીને પકડી લઉં. અંદરથી ડર ઘર કરી ગયો —“હવે કોઈ લઈ ન જાય?”
આ ડર મને વારંવાર સતાવવા લાગ્યો.
જો હું મનોરોગ તબીબ પાસે ગયો હોત તો કદાચ એ કહેત—“આ તો OCD છે (Obsessive Compulsive Disorder).” તમે દવા લો.
પણ મેં દવા લીધી નહીં. હું હસતો રહ્યો. જ્યારે હાથ મોબાઇલ પર જતો ત્યારે હું જોરથી હસીને મારી જાતને કહું—
“અરે! આ તો ભુજ છે, બેંગ્લોર નથી. અહીં બધા મિત્રો છે.”
કયારેક હું મોબાઈલને એકદમ દબાવીને પકડીને બેસી રહેતો , તો ક્યારેક ભરબજારમાં હું ઉભો રહી મોબાઈલ મારા થેલામાં છે કે નહિ તે ચેક કરતો.
પણ , હું આ બધા પર હસતો રહેતો , ક્યારેક ઊંડા ઊંડા શ્વાસ લઇ અને શાંત થઇ જતો. મેં અનુભવ્યું કે મારો ભય હું શાંતિથી અનુભવી લઉં તો , સ્વીકાર કરી લઉં તો વધુ સારું
એવું કરતા કરતા ધીમે ધીમે હું સાજો થયો.
હા, આજે પણ ક્યારેક આવું થાય છે, આદત છે, કયારેક આવું થાય પણ છે. પણ હવે હું એની ગુલામીમાં નથી.
માણસની પર્સનાલિટી ખોવાઈ રહી છે
આજે સમાજમાં એક અજિબ ટ્રેન્ડ છે—
દરેક સ્વભાવને, દરેક આદતને કોઈ ને કોઈ માનસિક રોગના લેબલ સાથે જોડાઈ જાય છે.
- કોઈ શાહી (શરમાળ) હોય તો કહેવામાં આવે: “તમને ઓટિઝમ છે.”
- કોઈ વારંવાર ભૂલી જાય તો: “તમને ADHD છે.”
- કોઈ સીધાસાદા હોય તો: “સાયકોલોજીકલ વીકનેસ છે.”
એક સમય હતો જ્યારે લોકો એકબીજાને એમ કહતા—
- “આ માણસ ભૂલકણો છે પણ પ્રેમાળ છે.”
- “સ્ત્રી જેવો કોમળ અને શરમાળ છે.”
- “થોડો મૂર્ખ છે પણ દિલનો સારો છે.”
પણ હવે?
આ બધું જ લક્ષણ (સિમ્પટમ) બની ગયું છે.
ભૂલી જવું, શરમાળ થવું, મૂર્ખ હોવું—આ બધું જ આજે “ડિસઓર્ડર” છે.
લાગણીઓનું મશીનરીકરણ
આપણે . માણસને હવે આત્માથી નહીં, પરંતુ રોગનિદાન દ્વારા સમજવા લાગ્યા છીએ.
દરેક આદતને નામ આપવું છે, દરેક ભાવનાને કેટેગરીમાં મૂકવી છે.
- વારંવાર હાથ ધોવાની આદત હોય તો “OCD.”
- ચિંતામાં ડૂબેલા રહો તો “એન્ઝાયટી ડિસઓર્ડર.”
અને પછી શું?
દવાઓ વેચાય છે, ફાર્માસ્યુટિકલ કંપનીઓ ધનિક બને છે, લોકો દવાઓના ગુલામ બને છે.
પણ સાચો પ્રશ્ન—શું માણસ સાજો થાય છે કે ફક્ત કેસ સ્ટડી બની જાય છે?
મૂળ સમસ્યા: જીવનમાં મીનિંગનો અભાવ
મારા વિદ્યાર્થીઓ ઘણી વાર કહે છે: “સર, મને માનસિક સમસ્યા છે.”
હું તેમને એક જ વાત કહું છું—
જ્યાં સુધી તમને જીવનમાં મીનિંગ નહીં મળે, ત્યાં સુધી સમસ્યાઓ રહેશે.
જો શરીર છે તો બીમારીઓ આવશે, મન છે તો તકલીફો આવશે—
પણ જો જીવનમાં મીનિંગ છે, તો એ પીડા સહન કરવાની શક્તિ આવશે.
માણસને માણસ તરીકે જોવું શીખીએ
સાચું તો એ છે કે—
માણસને એની પર્સનાલિટીથી ઓળખવું જોઈએ: એની કોમળતા, એની મીઠી આદતો, એની ભૂલકણતા, એની જિજ્ઞાસાથી. તેનો સ્વીકાર કરવો , હળવા થઈને રહેવું , કુદરતમાં રહેવું , ખુશ રહેવું
નહીં કે ફક્ત એની આદતોને “ડિસઓર્ડર” કહીએ.
👉 તો સવાલ એ છે—
શું આપણે ફરીથી માણસને મનુષ્ય તરીકે જોઈ શકીશું?
કે પછી હંમેશા એને ફક્ત એક કેસ સ્ટડી કે માનસિક રોગના દર્દી તરીકે જ સમજતા રહીશું?
Neerav 😊,
આ લેખમાં આ વાર્તા માણસની જીવંત સાબિતી બની છે કે મનની સમસ્યાઓને ફક્ત દવાઓથી નહીં, પણ જાગૃતતા, હાસ્ય અને જીવનમાં મીનિંગ શોધવાથી પાર કરી શકાય છે.
Comments
Post a Comment